در این مقاله قصد داریم بدانیم هپاتیت ویرال چیست؟ با ما همراه باشید.
هپاتیت ویروسی به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که عامل اصلی التهاب کبد در آن‌ها، عفونت با ویروس‌های خاصی است. کبد یکی از حیاتی‌ترین اعضای بدن است که مسئولیت‌های متعددی از جمله سم‌زدایی، تولید پروتئین‌های مهم، کمک به هضم غذا و ذخیره انرژی را بر عهده دارد. التهاب کبد می‌تواند به عملکرد طبیعی آن آسیب برساند و در صورت عدم درمان، منجر به مشکلات جدی و حتی نارسایی کبد شود.
شایع‌ترین انواع هپاتیت ویروسی شامل هپاتیت A، B، C، D و E هستند که هر کدام توسط ویروس متفاوتی ایجاد شده و ویژگی‌های خاص خود را دارند.
انواع اصلی هپاتیت ویروسی
1. هپاتیت A (HAV)
- نحوه انتقال: عمدتاً از طریق مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع فرد آلوده (مسیر دهانی-مدفوعی). این نوع هپاتیت بیشتر در مناطقی با بهداشت نامناسب شایع است.
- سیر بیماری: معمولاً یک بیماری حاد (کوتاه‌مدت) است که به طور خودبه‌خودی و بدون ایجاد بیماری مزمن بهبود می‌یابد.
- علائم: خستگی، تهوع، استفراغ، تب، درد شکم، زردی پوست و چشم (یرقان)، ادرار تیره و مدفوع روشن. همه افراد آلوده علائم را نشان نمی‌دهند.
- پیشگیری: واکسن هپاتیت A موجود و بسیار مؤثر است. رعایت بهداشت فردی و عمومی (شستن دست‌ها) نیز در پیشگیری نقش دارد.
2. هپاتیت B (HBV)
- نحوه انتقال: از طریق تماس با خون، منی و سایر مایعات بدن فرد آلوده. راه‌های شایع انتقال شامل:
- رابطه جنسی محافظت نشده.
- اشتراک سرنگ در مصرف‌کنندگان مواد مخدر.
- انتقال از مادر به نوزاد در هنگام تولد.
- استفاده از تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی یا خالکوبی و سوراخ کردن بدن (پیرسینگ) غیر استریل.
- سیر بیماری: می‌تواند به دو شکل حاد یا مزمن باشد. در بزرگسالان، اکثر موارد حاد بهبود می‌یابند، اما در نوزادان و کودکان خردسال، احتمال مزمن شدن بیماری بسیار بالاست. هپاتیت B مزمن می‌تواند منجر به سیروز (فیبروز شدید کبد) و سرطان کبد شود.
- علائم: در فاز حاد، علائم شبیه هپاتیت A هستند. در فاز مزمن، بسیاری از افراد بی‌علامت هستند تا زمانی که آسیب کبدی قابل توجهی رخ دهد.
- پیشگیری: واکسن هپاتیت B بسیار مؤثر و ایمن است و بخشی از برنامه‌های واکسیناسیون روتین در بسیاری از کشورها است.
3. هپاتیت C (HCV)
- نحوه انتقال: عمدتاً از طریق تماس با خون آلوده. راه‌های شایع شامل:
- اشتراک سرنگ در مصرف‌کنندگان مواد مخدر (شایع‌ترین راه در حال حاضر).
- انتقال خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (قبل از دهه 1990 که غربالگری انجام نمی‌شد).
- گاهی اوقات از طریق رابطه جنسی (کمتر شایع از هپاتیت B).
- انتقال از مادر به نوزاد.
- سیر بیماری: در اکثر افراد آلوده، به یک بیماری مزمن تبدیل می‌شود که می‌تواند به آرامی پیشرفت کرده و منجر به سیروز، نارسایی کبد و سرطان کبد شود.
- علائم: بسیاری از افراد در ابتدا بی‌علامت هستند یا فقط علائم خفیفی دارند. با پیشرفت بیماری مزمن، خستگی، درد شکم و مشکلات کبدی ظاهر می‌شوند.
- پیشگیری: واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد. پیشگیری بر اساس اجتناب از تماس با خون آلوده است.
- درمان: خبر خوب این است که در حال حاضر داروهای ضدویروسی خوراکی بسیار مؤثر و جدیدی برای درمان هپاتیت C وجود دارد که نرخ موفقیت درمانی بسیار بالایی دارند و می‌توانند ویروس را به طور کامل از بدن پاک کنند.
4. هپاتیت D (HDV)
- نحوه انتقال: ویروس هپاتیت D فقط در افرادی که قبلاً به ویروس هپاتیت B آلوده شده‌اند (یا همزمان آلوده می‌شوند) می‌تواند ایجاد عفونت کند. بنابراین، برای آلودگی به هپاتیت D، وجود HBV ضروری است.
- سیر بیماری: می‌تواند همزمان با هپاتیت B (کو-عفونت) یا پس از آن (سوپر-عفونت) رخ دهد و اغلب منجر به بیماری کبدی شدیدتر و پیشرفت سریع‌تر به سیروز می‌شود.
- پیشگیری: واکسیناسیون علیه هپاتیت B بهترین راه پیشگیری از هپاتیت D است.
5. هپاتیت E (HEV)
- نحوه انتقال: شبیه هپاتیت A، از طریق مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع.
- سیر بیماری: معمولاً یک بیماری حاد و خودبه‌خودی محدود است. با این حال، در زنان باردار یا افراد با سیستم ایمنی ضعیف، می‌تواند شکل شدیدتری پیدا کرده و خطرناک باشد.
- پیشگیری: رعایت بهداشت آب و غذا. واکسن هپاتیت E در برخی کشورها موجود است اما به طور گسترده استفاده نمی‌شود.
علائم کلی هپاتیت ویروسی
علائم هپاتیت ویروسی، به ویژه در فاز حاد، می‌توانند مشابه آنفولانزا باشند و شامل موارد زیر شوند:
- خستگی شدید
- تهوع و استفراغ
- درد شکم (به خصوص در قسمت بالای سمت راست شکم، محل کبد)
- از دست دادن اشتها
- تب خفیف
- درد مفاصل یا عضلات
- ادرار تیره
- مدفوع روشن یا خاکستری رنگ
- زردی (یرقان): زرد شدن پوست و سفیدی چشم
تشخیص و درمان
تشخیص هپاتیت ویروسی از طریق آزمایش خون (بررسی آنتی‌بادی‌ها، آنتی‌ژن‌ها و خود ویروس) انجام می‌شود. در صورت تشخیص، پزشک بر اساس نوع هپاتیت، وضعیت بیمار و شدت بیماری، درمان مناسب را توصیه می‌کند.
- برای هپاتیت A و E، درمان معمولاً حمایتی است و بر کنترل علائم تمرکز دارد.
- برای هپاتیت B و C مزمن، داروهای ضدویروسی تخصصی برای کنترل ویروس و جلوگیری از آسیب بیشتر به کبد تجویز می‌شوند.
برای آزمایش هپاتیت در منزل کلیک کنید.
اهمیت غربالگری و پیشگیری
از آنجایی که بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت B و C مزمن ممکن است سال‌ها بدون علامت باشند، غربالگری افراد در معرض خطر بسیار مهم است. تشخیص زودهنگام و درمان می‌تواند از پیشرفت بیماری به سمت سیروز، نارسایی کبد و سرطان کبد جلوگیری کند. واکسیناسیون برای هپاتیت A و B، رعایت بهداشت، و اجتناب از رفتارهای پرخطر، بهترین راه‌های پیشگیری از این بیماری‌ها هستند.