در این مطلب قصد داریم به اسکن تیروئید با تکنسیوم برای شما عزیزان بپردازیم با ما همراه باشید.
غده‌ی تیروئید، این عضو کوچک پروانه‌ای شکل واقع در جلوی گردن، نقشی حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن ایفا می‌کند. تولید هورمون‌های تیروئید (T3 و T4) که تقریباً بر تمام سلول‌های بدن تاثیر می‌گذارند، عملکرد صحیح این غده را برای حفظ سلامت عمومی ضروری می‌سازد. در مواردی که پزشک به عملکرد غیرطبیعی تیروئید مشکوک شود، روش‌های مختلف تصویربرداری برای ارزیابی ساختار و عملکرد آن به کار گرفته می‌شوند. یکی از این روش‌های مهم و پرکاربرد، اسکن تیروئید با استفاده از رادیوایزوتوپ تکنسیوم-99m (Tc-99m) است.
اسکن تیروئید با تکنسیوم
این تکنیک تصویربرداری هسته‌ای، اطلاعات ارزشمندی در مورد اندازه، شکل، موقعیت و مهم‌تر از همه، فعالیت عملکردی بافت تیروئید ارائه می‌دهد. برخلاف روش‌های تصویربرداری ساختاری مانند سونوگرافی که بیشتر بر ابعاد و وجود ندول‌ها تمرکز دارند، اسکن تیروئید با تکنسیوم قادر است مناطقی از تیروئید که فعالیت بیش از حد (گره داغ) یا فعالیت کم (گره سرد) دارند را شناسایی کند. این اطلاعات در تشخیص و مدیریت بیماری‌های مختلف تیروئید از جمله پرکاری تیروئید، کم‌کاری تیروئید، ندول‌های تیروئید و سرطان تیروئید نقش بسزایی دارد.
مکانیسم عملکرد اسکن تیروئید با تکنسیوم:
تکنسیوم-99m یک رادیوایزوتوپ با نیمه‌عمر کوتاه (حدود 6 ساعت) است که اشعه گاما ساطع می‌کند. این ویژگی‌ها آن را به یک ماده‌ی رادیواکتیو ایده‌آل برای تصویربرداری پزشکی تبدیل کرده است، زیرا دوز دریافتی بیمار حداقل بوده و تصویربرداری با کیفیت امکان‌پذیر می‌شود.
در اسکن تیروئید، مقدار کمی از ماده‌ی رادیواکتیو تکنسیوم-99m به صورت داخل وریدی به بیمار تزریق می‌شود. از آنجایی که تیروئید به طور فعال ید را برای تولید هورمون‌های خود جذب می‌کند، تکنسیوم-99m نیز توسط سلول‌های تیروئید جذب می‌شود، اگرچه مکانیسم جذب آن دقیقاً مشابه ید نیست. پس از گذشت زمان کوتاهی (معمولاً 15 تا 30 دقیقه) که ماده‌ی رادیواکتیو در غده‌ی تیروئید تجمع یافت، بیمار زیر یک دوربین گاما (Gamma Camera) قرار می‌گیرد.
دوربین گاما اشعه‌های گامای ساطع شده از تکنسیوم-99m موجود در تیروئید را آشکار کرده و آن‌ها را به یک تصویر دیجیتال تبدیل می‌کند. مناطقی از تیروئید که فعالیت بیشتری دارند (جذب بیشتر تکنسیوم)، در تصویر روشن‌تر (نقاط داغ) و مناطقی که فعالیت کمتری دارند (جذب کمتر تکنسیوم)، تیره‌تر (نقاط سرد) دیده می‌شوند. توزیع یکنواخت ماده‌ی رادیواکتیو نشان‌دهنده‌ی عملکرد نرمال تیروئید است.
کاربردهای بالینی اسکن تیروئید با تکنسیوم:
اسکن تیروئید با تکنسیوم در موارد مختلف بالینی کاربرد دارد، از جمله:
- ارزیابی ندول‌های تیروئید: تشخیص اینکه آیا یک ندول تیروئید “گرم” (احتمال خوش‌خیم بودن بیشتر) یا “سرد” (نیاز به بررسی بیشتر از نظر احتمال بدخیمی) است.
- تشخیص و ارزیابی پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم): در بیماری‌هایی مانند بیماری گریوز و گواتر مولتی ندولار سمی، اسکن می‌تواند افزایش جذب ماده‌ی رادیواکتیو را نشان دهد.
- ارزیابی گواتر: تعیین اندازه، شکل و عملکرد غده‌ی تیروئید بزرگ شده.
- تشخیص بافت تیروئید نابجا: شناسایی بافت تیروئید در مکان‌های غیرطبیعی مانند زبان یا مدیاستنوم.
- پیگیری درمان سرطان تیروئید: در برخی موارد، پس از برداشتن تیروئید به دلیل سرطان، اسکن با ید رادیواکتیو انجام می‌شود، اما اسکن با تکنسیوم نیز ممکن است در شرایط خاصی کاربرد داشته باشد.
مزایای اسکن تیروئید با تکنسیوم:
- ارائه اطلاعات عملکردی: بر خلاف سونوگرافی که عمدتاً ساختار را نشان می‌دهد، اسکن عملکرد سلول‌های تیروئید را ارزیابی می‌کند.
- تشخیص افتراقی ندول‌های تیروئید: کمک به تمایز بین ندول‌های با احتمال خوش‌خیمی و بدخیمی بیشتر.
- ایمنی نسبی: دوز اشعه‌ی دریافتی بیمار کم است و تکنسیوم-99m به سرعت از بدن دفع می‌شود.
- روش غیرتهاجمی: نیازی به برش یا اقدامات تهاجمی ندارد.
محدودیت‌های اسکن تیروئید با تکنسیوم:
- رزولوشن فضایی محدود: در مقایسه با سونوگرافی، جزئیات ساختاری تیروئید در اسکن تکنسیوم به خوبی قابل مشاهده نیست.
- عدم توانایی در تشخیص ماهیت خوش‌خیم یا بدخیم ندول به طور قطعی: ندول‌های سرد ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند و نیاز به بررسی‌های بیشتر مانند نمونه‌برداری با سوزن نازک (FNA) دارند.
- تداخل دارویی: برخی داروها می‌توانند بر جذب تکنسیوم توسط تیروئید تاثیر بگذارند و نتایج اسکن را مختل کنند.
آمادگی برای اسکن تیروئید با تکنسیوم:
آمادگی خاصی معمولاً برای این اسکن مورد نیاز نیست. با این حال، پزشک ممکن است توصیه کند که بیمار از مصرف برخی داروها یا مکمل‌های حاوی ید قبل از اسکن خودداری کند. همچنین، اطلاع دادن به پزشک در مورد بارداری یا شیردهی بسیار مهم است.
برای چکاپ تیروئید کلیک کنید.
عوارض اسکن هسته ای برای اطرافیان
در اسکن هسته‌ای، مقدار کمی ماده رادیواکتیو به بیمار تزریق می‌شود تا تصاویر دقیقی از داخل بدن او تهیه شود. میزان تشعشع این مواد بسیار کم است و به سرعت از بدن دفع می‌شود. به همین دلیل، خطر قابل توجهی برای اطرافیان بیمار وجود ندارد.
عوارض اسکن هسته ای برای اطرافیان
با این حال، به عنوان یک اقدام احتیاطی، توصیه می‌شود که بیماران پس از انجام اسکن هسته‌ای، به مدت کوتاهی (معمولاً چند ساعت تا 24 ساعت، بسته به نوع ماده رادیواکتیو مورد استفاده):
- از تماس نزدیک و طولانی مدت با خانم‌های باردار و کودکان خردسال خودداری کنند. بدن این افراد به دلیل حساسیت بیشتر سلول‌هایشان به اشعه، ممکن است کمی بیشتر در معرض احتیاط قرار بگیرد. منظور از تماس نزدیک، بغل کردن، بوسیدن یا نشستن طولانی مدت در کنار آن‌ها در فاصله‌ی بسیار کم است.
- مقدار زیادی مایعات بنوشند تا دفع مواد رادیواکتیو از طریق ادرار سریع‌تر انجام شود.
- بهداشت فردی را رعایت کنند و پس از استفاده از توالت، دست‌های خود را به خوبی بشویند.
نکات مهم:
- میزان اشعه‌ای که از بدن بیمار ساطع می‌شود بسیار ناچیز است و با گذشت زمان به سرعت کاهش می‌یابد.
- در بیشتر موارد، نیازی به تغییر اساسی در روال زندگی یا دوری از سایر افراد خانواده وجود ندارد.
- توصیه‌های احتیاطی بیشتر برای به حداقل رساندن هرگونه احتمال تئوری آسیب به گروه‌های حساس‌تر است.
بنابراین، در حالی که رعایت برخی نکات احتیاطی برای مدت کوتاهی پس از اسکن توصیه می‌شود، اسکن هسته‌ای به طور کلی برای اطرافیان بیمار خطرناک نیست. اگر نگرانی خاصی دارید، بهتر است با پزشک یا تکنسین پزشکی هسته‌ای در مورد نوع اسکن و توصیه‌های خاص آن مشورت کنید.