در این مقاله قصد داریم به هپاتیت با سلول زنده بپردازیم با ما همراه باشید.
اصطلاح “هپاتیت با سلول زنده” (Live Cell Hepatitis) به یک بیماری کبدی شناخته‌شده اشاره نمی‌کند. بلکه، این عبارت به طور معمول به “درمان با سلول زنده” (Live Cell Therapy) یا “سلول‌درمانی” اشاره دارد که در گذشته در برخی کشورها، به ویژه برای بیماری‌های مزمن کبدی مانند هپاتیت مزمن یا سیروز، به عنوان یک رویکرد درمانی جایگزین مطرح شده است.
این رویکرد مبتنی بر تزریق سلول‌های کبدی یا سلول‌های بنیادی به بیمار است، با این هدف که سلول‌های تزریق شده عملکرد کبد آسیب‌دیده را تقویت کرده یا به بازسازی بافت آن کمک کنند.
هپاتیت با سلول زنده
۱. سلول‌درمانی برای کبد: هدف و مکانیسم
سلول‌درمانی در زمینه بیماری‌های کبدی، که ممکن است به اشتباه “هپاتیت با سلول زنده” نامیده شود، بر دو نوع اصلی تمرکز دارد:
- پیوند سلول‌های کبدی (Hepatocyte Transplantation): در این روش، سلول‌های کبدی (هپاتوسیت‌ها) از یک کبد اهدایی سالم استخراج شده و به صورت مستقیم یا از طریق ورید پورتال به کبد بیمار تزریق می‌شوند. هدف اصلی این روش، جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده کبد با سلول‌های سالم و تأمین آنزیم‌ها یا عملکردهای متابولیک حیاتی است.
- سلول‌های بنیادی (Stem Cell Therapy): این روش از سلول‌های بنیادی مزانشیمی یا سلول‌های بنیادی کبدی استفاده می‌کند که توانایی تمایز به سلول‌های کبدی جدید را دارند. هدف این است که سلول‌های بنیادی تزریق‌شده، فرآیند بازسازی طبیعی کبد را تسریع کرده و التهاب (مانند آنچه در هپاتیت مزمن رخ می‌دهد) و فیبروز را کاهش دهند.
۲. جایگاه فعلی سلول‌درمانی در درمان هپاتیت
با وجود پتانسیل جذاب، مهم است که وضعیت فعلی این روش‌های درمانی را بدانیم:
- روش‌های درمانی جایگزین و تأیید نشده: در حال حاضر، پیوند سلول‌های کبدی یا سلول‌درمانی، درمان استاندارد یا تأیید شده برای انواع شایع هپاتیت (مانند هپاتیت B، هپاتیت C، یا هپاتیت اتوایمیون) نیستند. این روش‌ها عمدتاً در مراحل پژوهشی، آزمایش‌های بالینی (Clinical Trials) یا توسط کلینیک‌های خصوصی به عنوان “درمان جایگزین” ارائه می‌شوند.
- عدم قطعیت و ایمنی: اثربخشی این روش‌ها در درمان قطعی هپاتیت مزمن یا سیروز به طور کامل در مطالعات بزرگ و کنترل‌شده به اثبات نرسیده است. علاوه بر این، نگرانی‌هایی در مورد ایمنی آن‌ها وجود دارد، از جمله خطر:
- رد پیوند (نیاز به داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی).
- عفونت‌ها ناشی از تزریق سلول‌های خارجی.
- تشکیل تومورها (به ویژه در مورد برخی انواع سلول‌های بنیادی).
۳. روش‌های استاندارد درمان هپاتیت
در مقابل “هپاتیت با سلول زنده”، درمان‌های تأییدشده برای بیماری‌های شایع کبدی عبارتند از:
- هپاتیت C: درمان آنتی‌ویروسی مستقیم اثر (DAA) که نرخ درمان قطعی (SVR) بسیار بالایی دارد.
- هپاتیت B: داروهای ضد ویروسی برای سرکوب تکثیر ویروس و جلوگیری از آسیب کبدی.
- هپاتیت اتوایمیون: داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی (مانند کورتیکواستروئیدها و آزاتیوپورین).
- کبد چرب (MASLD/NAFLD): تغییرات سبک زندگی، کاهش وزن و کنترل عوامل متابولیک.
در مراحل نهایی بیماری کبدی (سیروز جبران‌نشده و نارسایی کبد)، درمان طلایی و استاندارد همچنان پیوند کبد کامل است.
اگرچه تحقیقات در مورد استفاده از سلول‌های بنیادی و سلول‌های کبدی برای بازسازی کبد ادامه دارد، عبارت “هپاتیت با سلول زنده” نام یک بیماری یا یک درمان استاندارد نیست. افرادی که به دنبال درمان‌های پیشرفته برای بیماری‌های کبدی هستند، باید با احتیاط کامل به دنبال روش‌های درمانی باشند که توسط مراجع رسمی پزشکی تأیید شده‌اند و تنها در چارچوب آزمایش‌های بالینی تحت نظارت دقیق، درمان‌های سلولی را دنبال کنند. مشاوره با فوق تخصص گوارش و کبد برای انتخاب بهترین مسیر درمانی ضروری است.
برای آزمایش هپاتیت در منزل کلیک کنید.
تحقیقات پیشرفته و آینده سلول‌درمانی کبد
هپاتیت با سلول زنده
با وجود اینکه “هپاتیت با سلول زنده” یک اصطلاح علمی مرسوم نیست و در حال حاضر درمان استاندارد برای بیماری‌های کبدی نیست، تحقیقات در این زمینه به‌طور فزاینده‌ای در حال پیشرفت است. دانشمندان و محققان همچنان پتانسیل سلول‌درمانی را برای ارائه راه‌حل‌هایی فراتر از پیوند کبد کامل بررسی می‌کنند.
۱. تمرکز تحقیقات کنونی بر سلول‌های بنیادی
بیشترین امید در سلول‌درمانی کبد، معطوف به استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی (Mesenchymal Stem Cells – MSCs) است که از مغز استخوان، بافت چربی یا بند ناف به دست می‌آیند. تحقیقات کنونی بر مکانیسم‌های زیر متمرکز است:
- اثر ضد التهابی و ضد فیبروز: MSCs دارای خواص قدرتمند تعدیل‌کننده سیستم ایمنی هستند. آن‌ها می‌توانند عوامل التهابی را در کبد کاهش داده و در نتیجه، فرآیند ایجاد بافت اسکار (فیبروز) را کند یا حتی معکوس کنند. این موضوع به‌ویژه برای هپاتیت مزمن که منجر به سیروز می‌شود، بسیار امیدبخش است.
- تحریک بازسازی کبد: اعتقاد بر این است که MSCs فاکتورهای رشد و سیتوکین‌هایی ترشح می‌کنند که سلول‌های کبدی باقی‌مانده بیمار را تحریک به تقسیم و ترمیم خود می‌کنند.
- جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده: تحقیقات در تلاش است تا MSCs را به طور مؤثر در آزمایشگاه به هپاتوسیت‌های فعال تبدیل کند تا بتوانند مستقیماً به جای سلول‌های آسیب‌دیده، عملکردهای بیوشیمیایی را انجام دهند.
۲. چالش‌های فنی و نیازمندی‌های آینده
برای اینکه سلول‌درمانی به یک گزینه درمانی استاندارد تبدیل شود، باید بر چالش‌های فنی و ایمنی مهمی غلبه کرد:
- بهبود نرخ بقای سلول: یکی از بزرگترین موانع، نرخ پایین بقای سلول‌های تزریق شده در کبد بیمار است. محیط التهابی و فاقد اکسیژن کبد آسیب‌دیده، اغلب باعث مرگ زودرس سلول‌های پیوندی می‌شود.
- امنیت و تشکیل تومور: باید اطمینان حاصل شود که سلول‌های تزریق شده، به‌ویژه سلول‌های بنیادی که پتانسیل رشد بالایی دارند، در بلندمدت منجر به تشکیل تومورهای سرطانی (تراتوما) نمی‌شوند.
- استانداردسازی و مقیاس‌پذیری: برای اینکه این درمان‌ها به صورت بالینی قابل اجرا باشند، فرآیندهای استخراج، فرآوری و تزریق سلول‌ها باید استاندارد و قابل تکرار باشند و تولید آن‌ها در مقیاس بزرگ ممکن شود.
۳. کارآزمایی‌های بالینی و چشم‌انداز آینده
در سراسر جهان، کارآزمایی‌های بالینی متعددی در حال بررسی اثربخشی سلول‌های بنیادی در بیماری‌هایی مانند سیروز، نارسایی حاد کبد و انواع خاصی از هپاتیت هستند. نتایج اولیه در برخی موارد، بهبود جزئی در عملکرد کبد و کاهش شدت فیبروز را نشان داده‌اند، که نشانگر مسیری امیدوارکننده است.
با پیشرفت فناوری‌های مهندسی بافت و درک عمیق‌تر از زیست‌شناسی سلول‌های بنیادی، انتظار می‌رود که در آینده، سلول‌درمانی به عنوان یک درمان کمکی و جایگزینی برای پیوند کبد در مراحل اولیه تا میانی بیماری‌های مزمن کبدی، به ویژه آن‌هایی که ناشی از التهاب و فیبروز هستند، مطرح شود.
تا آن زمان، بیماران مبتلا به هپاتیت باید به روش‌های درمانی استاندارد و تأیید شده متکی باشند که اثربخشی و ایمنی آن‌ها به طور کامل به اثبات رسیده است.