هپاتیت در دندانپزشکی

در این مقاله قصد داریم به هپاتیت در دندانپزشکی بپردازیم با ما همراه باشید.

هپاتیت به التهاب کبد اطلاق می‌شود که می‌تواند ناشی از ویروس‌ها (شایع‌ترین نوع)، مصرف الکل، داروها، یا بیماری‌های خودایمنی باشد. ویروس‌های هپاتیت B (HBV) و هپاتیت C (HCV) از عوامل اصلی هپاتیت ویروسی مزمن هستند و از طریق خون و مایعات بدن منتقل می‌شوند. محیط دندانپزشکی، به دلیل ماهیت کار و تماس با خون و بزاق، می‌تواند در صورت عدم رعایت پروتکل‌های کنترل عفونت، ریسک انتقال این ویروس‌ها را هم برای بیماران و هم برای کادر درمانی افزایش دهد.

درک راه‌های انتقال، علائم، پیشگیری و مدیریت هپاتیت در محیط دندانپزشکی برای اطمینان از ایمنی همه افراد حاضر در کلینیک حیاتی است.

هپاتیت در دندانپزشکی

راه‌های انتقال هپاتیت در دندانپزشکی

ویروس‌های هپاتیت B و C می‌توانند از طریق:

• تماس با خون آلوده: این شایع‌ترین راه انتقال در محیط دندانپزشکی است. حتی مقادیر بسیار ناچیزی از خون آلوده که با زخم باز، مخاط (مانند دهان یا چشم)، یا پوست آسیب‌دیده تماس پیدا کند، می‌تواند منجر به انتقال شود.
• عفونت ناشی از سوراخ شدن با وسایل تیز: فرو رفتن سوزن، تیغ بیستوری یا سایر ابزارهای تیز آلوده به خون بیمار در دست کادر درمانی، ریسک بالایی برای انتقال ویروس دارد.
• وسایل دندانپزشکی آلوده: اگر ابزارها به درستی استریل و ضدعفونی نشوند، می‌توانند ویروس را از یک بیمار به بیمار دیگر منتقل کنند.
• تماس با بزاق آلوده: هرچند غلظت ویروس در بزاق کمتر از خون است، اما در حضور خون (مثلاً هنگام خونریزی لثه) می‌تواند عامل انتقال باشد.

پیشگیری و کنترل عفونت: ستون اصلی ایمنی

هپاتیت در دندانپزشکی

پیشگیری از انتقال هپاتیت در دندانپزشکی بر اساس پروتکل‌های سخت‌گیرانه کنترل عفونت استوار است. این پروتکل‌ها باید به طور مداوم رعایت شوند، چه بیمار آلوده باشد و چه نباشد (اصول احتیاط استاندارد).

1. واکسیناسیون:
   • واکسن هپاتیت B: این واکسن برای تمام کادر دندانپزشکی (دندانپزشکان، دستیاران، پرستاران، پرسنل استریلیزاسیون) که در معرض خون یا مایعات بدن هستند، الزامی و بسیار مؤثر است. واکسیناسیون کامل می‌تواند محافظت طولانی‌مدتی در برابر هپاتیت B ایجاد کند.
   • هپاتیت C: متأسفانه، در حال حاضر واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد، که بر اهمیت سایر اقدامات پیشگیرانه تأکید می‌کند.
2. استفاده از وسایل محافظ شخصی (PPE):
   • دستکش: استفاده از دستکش‌های یکبار مصرف برای هر بیمار و تعویض آن‌ها در صورت پارگی یا بین مراحل مختلف درمان.
   • ماسک: برای جلوگیری از استنشاق ذرات معلق (آئروسل‌ها) و پاشش خون یا بزاق.
   • عینک محافظ یا محافظ صورت: برای محافظت از چشم‌ها و صورت در برابر پاشش‌ها.
   • روپوش یا گان: برای محافظت از لباس کادر درمانی.
3. مدیریت ابزار تیز و برنده:
   • احتیاط در استفاده: دقت بالا هنگام کار با سوزن‌ها و ابزارهای تیز.
   • سیستم Recapping ایمن: هرگز سوزن‌ها را با دو دست Recap نکنید. از روش‌های یک‌دستی یا وسایل ایمن Recapping استفاده کنید.
   • ظروف مخصوص Sharps Container: دور انداختن فوری سوزن‌ها، تیغ‌ها و سایر وسایل تیز در ظروف مخصوص و مقاوم به سوراخ شدن (Sharps Container) که دارای علامت بیولوژیک خطرناک هستند.
4. ضدعفونی و استریلیزاسیون:
   • ضدعفونی سطوح: تمیز کردن و ضدعفونی سطوح کار، یونیت دندانپزشکی، و تجهیزات در معرض آلودگی با محلول‌های ضدعفونی‌کننده تأیید شده (مانند هیپوکلریت سدیم ۱% یا الکل ۷۰%).
   • استریلیزاسیون ابزار: تمامی ابزارهای دندانپزشکی که با خون یا بزاق در تماس بوده‌اند (ابزارهای جراحی، معاینه و غیره) باید پس از استفاده به درستی پاکسازی و سپس استریل شوند. استفاده از اتوکلاو (استریل‌سازی با بخار تحت فشار) روش استاندارد و موثرترین راه برای از بین بردن ویروس‌ها و باکتری‌ها است.
   • ابزارهای یکبار مصرف: استفاده از ابزارهای یکبار مصرف در مواردی که امکان استریلیزاسیون کامل وجود ندارد.
5. بهداشت دست:
   • شستن کامل دست‌ها با آب و صابون (به مدت حداقل ۲۰ ثانیه) یا استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های بر پایه الکل قبل و بعد از پوشیدن دستکش و پس از هرگونه تماس احتمالی با خون یا مایعات بدن.
6. غربالگری و تاریخچه پزشکی:
   • گرچه غربالگری روتین بیماران برای هپاتیت معمولاً توصیه نمی‌شود (زیرا همه بیماران باید به عنوان حامل بالقوه عفونت در نظر گرفته شوند)، اما گرفتن یک تاریخچه پزشکی کامل از بیمار، از جمله سابقه بیماری‌های ویروسی، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را ارائه دهد.

برای آزمایش هپاتیت در منزل کلیک کنید.

مواجهه شغلی و اقدامات پس از آن

در صورت بروز مواجهه شغلی (مانند فرو رفتن سوزن آلوده در دست):

• اقدام فوری: فوراً محل مواجهه را با آب و صابون فراوان بشویید. در صورت تماس با چشم یا دهان، با آب فراوان شستشو دهید.
• گزارش دهی: بلافاصله حادثه را به مسئول مربوطه گزارش دهید.
• ارزیابی پزشکی: در اسرع وقت (ترجیحاً در عرض ۲ ساعت)، توسط پزشک متخصص ارزیابی شوید. پزشک بر اساس وضعیت واکسیناسیون، تیتر آنتی‌بادی هپاتیت B و وضعیت بیمار منبع (در صورت امکان)، تصمیم‌گیری می‌کند که آیا نیاز به پیشگیری پس از مواجهه (PEP) با ایمونوگلوبولین هپاتیت B (HBIG) یا واکسن هپاتیت B (در صورت عدم واکسیناسیون کامل) وجود دارد یا خیر. آزمایشات لازم برای هپاتیت B و C نیز انجام خواهد شد.

اهمیت آموزش و آگاهی

آموزش مداوم کادر دندانپزشکی در مورد آخرین دستورالعمل‌های کنترل عفونت، ریسک‌های مربوط به هپاتیت و نحوه مدیریت مواجهه‌های شغلی، از ارکان اساسی حفظ یک محیط درمانی ایمن است. آگاهی بیماران نیز در مورد اهمیت گزارش سوابق پزشکی خود و همکاری با دندانپزشک در رعایت پروتکل‌ها، می‌تواند به کاهش ریسک‌ها کمک کند.

نتیجه‌گیری

هپاتیت ویروسی، به ویژه انواع B و C، خطرات جدی برای سلامت عمومی و به خصوص در محیط‌های درمانی مانند دندانپزشکی دارد. با این حال، با رعایت دقیق و مداوم اصول کنترل عفونت، واکسیناسیون کادر درمانی و آموزش مستمر، می‌توان به طور چشمگیری از انتقال این ویروس‌ها در مطب دندانپزشکی پیشگیری کرد. ایمنی بیماران و کادر درمانی، اولویت اصلی است و با پایبندی به این اصول، می‌توانیم خدمات دندانپزشکی ایمن و مؤثری را ارائه دهیم.